Το κύριο θέμα για την ΕΣΕΕ και το βασικό ερώτημα που πρέπει επιτέλους να απαντηθεί είναι τι γίνονται τα χρήματα που μπαίνουν στην ελληνική οικονομία από τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης. Το ΕΣΠΑ και τα προγενέστερα προγράμματα έχουν φέρει στην οικονομία της Ελλάδας 146 δισεκατομμύρια ευρώ τις τελευταίες δεκαετίες και, παρ’ όλα αυτά, ελάχιστοι είναι σε θέση να αξιολογήσουν το αν έχουν επενδυθεί σωστά, το αν είχαν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την οικονομία της χώρας και, βεβαίως, το αν και κατά πόσο έχουν σπαταληθεί σε μαύρες τρύπες δυσλειτουργιών και αδιαφάνειας. Σημειωτέον ότι από τα 146 δις ευρώ, μόνο τα 12,6 δις ευρώ έχουν δοθεί για την ανάπτυξη της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Ας μελετήσουμε όμως τη πολύπλοκη δομή του ΕΣΠΑ, σε συνδυασμό με τα προαπαιτούμενα της τρόικας, αναζητώντας τις απαραίτητες απαντήσεις στα εξής:
1. Τι έχει κάνει το ΕΣΠΑ για την Ελλάδα;
Δεν είναι υπερβολή το να πει κάποιος ότι τα ευρωπαϊκά χρήματα αποτελούν από το 1982 μέχρι και σήμερα, τρεις δεκαετίες μετά τα ΜΟΠ, τον κύριο μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Χωρίς καμία αμφιβολία, το ΕΣΠΑ έχει χρηματοδοτήσει πληθώρα έργων με μεγάλη επίδραση στην καθημερινότητα των πολιτών, αλλά και πολλά άλλα.
2. Πόσο αποτελεσματική είναι η χρηματοδότηση;
Τα ελληνικά προγράμματα, ως επί το πλείστον, σχεδιάζονται με τη ‘λογική του ποτιστηριού’, δηλαδή έχοντας στο νου, για πολιτικούς λόγους, όλοι να πάρουν και από κάτι. Οι διαχειριστικές αρχές τείνουν να θεωρούνται ο κουμπαράς με αποτέλεσμα τη κατασπατάληση των χρημάτων, ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει δόλος.
3. Υπάρχει γραφειοκρατία και συμφέροντα;
Η δομή του ΕΣΠΑ είναι ο ορισμός της γραφειοκρατίας. Πέρα όμως από τη γραφειοκρατία, υπάρχουν και διάφορα μικρά ή μεγάλα συμφέροντα που σε πολλές περιπτώσεις παίζουν ρόλο στην έκβαση έργων του ΕΣΠΑ. Καθώς στην Ελλάδα τέτοια συμφέροντα συνήθως δεν οργανώνονται σε λόμπι με διάφανη δράση καθώς η χώρα μας υστερεί στη θεσμοθέτηση των ομάδων πίεσης, μπορεί κάποιος μόνο να μαντέψει τις παρεμβάσεις, χωρίς να είναι σίγουρος για την αποτελεσματικότητά τους.
4. Ποιοί είναι οι ειδικοί σύμβουλοι για ένταξη στο ΕΣΠΑ;
Εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 2.600 εταιρείες συμβούλων με δραστηριότητα σχετική με το ΕΣΠΑ. Υπάρχουν άνθρωποι εξοικειωμένοι με τη δαιδαλώδη δομή του συστήματος διαχείρισης, αλλά κυρίως έχουν διασυνδέσεις με στελέχη 'εσωτερικής' πληροφόρησης καθώς και με δίκτυο επαφών στην Κομισιόν που αυτοαποκαλούνται ειδικοί σύμβουλοι ή αλλιώς "ΕΣΠΑτζήδες".
5. Τι είναι το overbooking;
Η υπερδέσμευση πόρων, το λεγόμενο overbooking, είναι πιθανότατα το πιο σημαντικό από τα προβλήματα που σχετίζονται με το ΕΣΠΑ. Η χαμηλή απορρόφηση φέρνει την υπερδέσμευση, με τον φόβο “μη χαθούν τα λεφτά”. Αν όμως όλα τα ημιτελή συμβασιοποιημένα έργα μεταφέρονταν στην επόμενη περίοδο, θα δέσμευαν το ένα τρίτο των πόρων ολόκληρου του επταετούς πακέτου από την πρώτη ημέρα.
6. Ποιά είναι τα "παθήματα-μαθήματα" για τη περίοδο 2014-2020;
Αξιοποιώντας το ΕΣΠΑ της τρέχουσας περιόδου, η πρόταση της ΕΣΕΕ για τη βέλτιστη στόχευση και διαχείριση είναι να έχουν πρόσβαση οι σωστοί άνθρωποι, για σωστή εξωστρέφεια και καινοτομία, με τις σωστές επενδύσεις, επιλύοντας τα εξής:
-Προβλήματα «περιοχών» στη διαδικασία διαχείρισης και ελέγχου υλοποίησης των συγχρηματοδοτούμενων έργων.
-Προβλήματα που απορρέουν κατά την εφαρμογή του ΣΔΕ από τις Διαχειριστικές Αρχές.
-Προβλήματα που αφορούν στη συνεργασία των Διαχειριστικών Αρχών του ΕΣΠΑ με τους Δικαιούχους.
-Προβλήματα που αφορούν στην επάρκεια των Εργαλείων Υποστήριξης του ΕΣΠΑ.
Αξιοποίηση καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων στο ΕΣΠΑ 2014-2020.
7.Ποιοί πρέπει είναι οι τομείς προτεραιότητας στις επιλογές του ΕΣΠΑ;
- Αγρο-διατροφή, εμπόριο τροφίμων
- Βιοεπιστήμες & Υγεία - Φάρμακα
- Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών
- Ενέργεια - Περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη
- Μεταφορές και εφοδιαστική αλυσίδα (logistics)
- Νέα Υλικά – Κατασκευές
- Πολιτισμός - Τουρισμός - Πολιτιστικές & Δημιουργικές Βιομηχανίες (ΠΔΒ)
Η νέα προγραμματική περίοδος του ΕΣΠΑ έχει ήδη αρχίσει προ πολλού και βρίσκεται περίπου στα μισά. Η τελική αποτίμησή της θα έρθει προφανώς στο τέλος του 2022. Ωστόσο, αν υπάρχει η κατάλληλη στιγμή, που πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες για τη βελτίωση των παθογενειών και την διευκόλυνση της μόχλευσης των χρημάτων στην χτυπημένη από την κρίση, ελληνική αγορά με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, αυτή είναι τώρα, προτού να είναι και πάλι, πολύ αργά. Η ΕΣΕΕ θα συνεχίσει με συνέπεια και σεβασμό στα "ξένα χρήματα", να διεκδικεί από το ΕΣΠΑ ότι αναλογεί στο εμπόριο και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
