Το Όφις και Κρίνο είναι το πρώτο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη, για το οποίο ο ίδιος ο συγγραφέας έμελλε να έχει αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματα. Εξεδόθη το 1906, υπό το φιλολογικό ψευδώνυμο “Κάρμα Νιρβαμή”.
«“Αι πρώται εκδηλώσεις τής ευαισθησίας νεαρού λογοτέχνου ... μέσα εις τας σελίδας σφύζει αίμα δημιουργικόν, και παραληρεί πυρετός καλλιτεχνικού ονείρου ... Ποίημα νεανικόν και νοσηρόν και ωραίον και θανάσιμον”. Τέτοιο ήταν το καλωσόρισμα που έλαβε ο Νίκος Καζαντζάκης από τον πρεσβύτερο σύγχρονό του, τον ποιητή Κωστή Παλαμά, όταν το 1906 εκδόθηκε το Όφις και Κρίνο. Η νουβέλα, το πρώτο εκδοθέν έργο τού Καζαντζάκη, μιλά για έναν καλλιτέχνη που η ερωτική του τρέλλα για το μοντέλο του γίνεται πάθος και κατόπιν μαρτύριο, από το οποίο μόνον ο φόνος μπορεί να τον λυτρώσει. Τρία χρόνια πριν από τη συγγραφή της ο Καζαντζάκης είχε βιώσει, ως έφηβος στη γενέτειρά του Κρήτη, την πρώτη γεύση τής ερωτικής αγάπης. Η ανάμνηση της συμπεριφοράς του στο ειδύλλιο αργότερα τον γέμισε τύψεις. Όταν επέστρεψε στην Κρήτη για το τελευταίο καλοκαίρι των φοιτητικών του χρόνων, διοχέτευσε αυτές τις τύψεις σε ένα ποίημα σε πρόζα, που λαμπυρίζει με όλη την ερωτική εικονογραφία ενός αναστημένου αρχαίου κόσμου.[...] Στον μακάβριο νεαρό ήρωα του Όφις και Κρίνο, που οδηγεί την αγαπημένη του στο κρεβάτι του, πάνω από το οποίο έχει κρεμάσει ένα ανθρώπινο κρανίο – μια διακόσμηση που εκείνος βλέπει ως “το ωραιότερο σύμβολο του Έρωτα ... και το λαγνότερο στολίδι για κρεββάτια”, βλέπουμε τον νεαρό Καζαντζάκη σε μιαν ολέθρια πρώτη συνάντηση με το ζήτημα της τέχνης στη ζωή του.»
(Από την αγγλική έκδοση Nikos Kazantzakis, Serpent and Lily, University of California Press, Berkeley-Los Angeles-London, U.S.A. 1980.)
