Ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Γιάννης Μώραλης και η Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Πολιτισμού κα Ειρήνη Νταϊφά εγκαινίασαν χθες, την έκθεση της μόνιμης συλλογής έργων του Πάνου Αραβαντινού, ενός από τους σπουδαιότερους σκηνογράφους διεθνώς, στον χώρο της Δημοτικής Πινακοθήκης, Φίλωνος 29 (κτήριο Παλαιού Ταχυδρομείου).
Η έκθεση περιλαμβάνει έργα που δημιούργησε ο Πάνος Αραβαντινός για παραστάσεις λυρικού θεάτρου στην Γερμανία την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Γιάννης Μώραλης, στον χαιρετισμό του τόνισε:
«Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά σήμερα για αρκετούς λόγους. Η δημιουργία μιας μόνιμης έκθεσης των έργων του Πάνου Αραβαντινού στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά, φάνταζε όταν ανέλαβα Δήμαρχος τον Σεπτέμβριο, ένα προσωπικό στοίχημα, ένα στοίχημα μαζί φυσικά με πολλά στοιχήματα τα οποία τότε θέσαμε. Πρώτα απ’ όλα ήταν ένα στοίχημα με τον ίδιο μου τον εαυτό, καθώς τρεις πρώην Δήμαρχοι, παρά τις ειλικρινείς προθέσεις και προσπάθειές τους, δεν είχαν καταφέρει να το πετύχουν. Νομίζω λοιπόν πως είναι σημαντικό και φυσικά δεν οφείλεται στη δική μου ικανότητα ή στη δική μου συμβολή, όπως ευγενικά είπε ο Μιχάλης Τσεκούρας. Οφείλεται πραγματικά στο ότι δούλεψαν οι άνθρωποι στη Διεύθυνση Πολιτισμού και φυσικά στην Ειρήνη Νταϊφά, ώστε να γίνουν τα σημερινά εγκαίνια αυτής της έκθεσης.
Εκεί που επιτυγχάνει ο Δήμος είναι εκεί που υπάρχουν οι σωστές κατευθύνσεις, οι σωστές προτεραιότητες αλλά και οι σωστοί άνθρωποι για να υλοποιήσουν. Δεν είναι η δουλειά του Δημάρχου σε μία πόλη να κάνει τα πάντα, ούτε πρέπει να πιστώνεται ο ίδιος τα πάντα. Αντιλαμβάνομαι στους χαιρετισμούς ότι τα ευχαριστήρια στον Δήμαρχο πάντα υπάρχουν, αλλά νομίζω ότι τα ευχαριστήρια αξίζουν πραγματικά σε εκείνους που δούλεψαν πάνω στο συγκεκριμένο project ή σε αυτούς που δούλεψαν για να κάνουμε την έκθεση του Χαρίδημου, μια εξαιρετική έκθεση την οποία εγκαινιάσαμε πριν από λίγες μέρες.
Δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά, θεωρώ ιδιαίτερη τιμή για μένα την επανέκθεση της συλλογής του Πάνου Αραβαντινού. Να σας θυμίσω δε - το ξέρετε καλύτερα από μένα - ότι ήταν η έκθεση στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά όταν έκλεισε, προκειμένου να προχωρήσουμε στην ανακατασκευή του περίπου πριν από 15 χρόνια. Τόσα χρόνια μετά λοιπόν το έργο του σκηνογράφου με παγκόσμια αναγνώριση, βρίσκει φιλόξενη στέγη στην Πινακοθήκη του Δήμου μας, στο Παλιό Ταχυδρομείο σε ένα από τα εμβληματικότερα κτίρια της πόλης μας.
Δεν θα ήθελα να αναφερθώ στο έργο του καλλιτέχνη, γιατί είναι αντικείμενο μελέτης και έρευνας πιο ειδικών από μένα, αλλά ήθελα να επισημάνω ότι η συλλογή του Πάνου Αραβαντινού που διαθέτει η Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά, αποτελεί τη μεγαλύτερη συλλογή έργων του καλλιτέχνη, εξ όσων τουλάχιστον γνωρίζουμε.
Στην έκθεση που εγκαινιάζουμε σήμερα επιλέξαμε να παρουσιαστούν μερικά μόνο έργα του, κυρίως από την γερμανική περίοδο. Στόχος μας είναι η τακτική ανανέωση της έκθεσης και με άλλα έργα, τα οποία θα αποτελέσουν τμήμα άλλων αφηγήσεων για τον καλλιτέχνη και την πορεία του. Θα ήθελα να σταθώ όμως στο σημείο αυτό και να τονίσω ότι η συλλογή του Αραβαντινού, αποτελεί ένα μέρος μόνο του σχεδιασμού που έχουμε συμπεριλάβει στην Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση, για την οποία πολλά έχετε ακούσει σε σχέση με τη δημιουργία ψηφιακών μουσείων και ψηφιακών περιηγήσεων. Θεωρούμε αδιανόητο το 2017 τα μουσειακά εκθέματα να είναι μόνο φυσικά επισκέψιμα και όχι διαδικτυακά.
Θεωρούμε ότι ο Πάνος Αραβαντινός αποτελεί ένα σπουδαίο τμήμα της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς και έχει φτάσει η στιγμή να προβάλλουμε το έργο του, πέρα από τα όρια της πόλης μας, πέρα από τα όρια ακόμη και της χώρας.
Θα πρέπει ακόμα να πω ότι το σκηνογραφικό έργο του καλλιτέχνη, καθώς και τα μεταναστευτικά στοιχεία της βιογραφίας του, αποτέλεσαν αφορμή για τη δημιουργία ενός ακόμη εκπαιδευτικού προγράμματος με τον τίτλο φίλος και ξένος = φιλόξενος. Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που απευθύνεται στους μαθητές του δημοτικού και στοχεύει στην κατανόηση, στον αναστοχασμό και την ανάληψη δράσης εκ μέρους των μαθητών σχετικά με την επίλυση ζητημάτων που αφορούν τη μεταναστευτική κρίση. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα βασίζεται στην φιλοσοφία της διεθνούς αναγνωρισμένης προσέγγισης Αrtful Τhinking του έντεχνου συλλογισμού του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και αποτελεί την πρώτη επίσημη προσπάθεια φορέα πολιτισμού σε όλη την Ελλάδα, που υλοποιεί ένα έργο, που ενώνει την τέχνη και τις ευαίσθητες φωνές των μικρών μαθητών γύρω από την έννοια της προσφυγιάς και του ξένου. Πρόθεσή μας είναι το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα να ξεπεράσει τα σύνορα της Ελλάδας ακόμα και της Ευρώπης και να παρουσιαστεί στο διεθνές συνέδριο του International Conference on Thinking στην Αμερική.
Θεωρώ λοιπόν, κλείνοντας, ότι είναι μια σημαντική μέρα για την πόλη μας. Πιστεύω ότι στον τομέα του πολιτισμού γίνονται σημαντικά βήματα, συγκροτείται ένα πολιτιστικό απόθεμα το οποίο πλέον αναδεικνύεται. Πρόσφατα είχαμε την εκδήλωση για τη συλλογή του Ροντήρη. Σήμερα γίνεται η επανέκθεση της συλλογής του Αραβαντινού. Βρίσκονται σε εξέλιξη μια σειρά εκθέσεων στην Πινακοθήκη και όχι μόνο όπως του Χαρίδημου και άλλες, που αναβαθμίζουν την πόλη και την καθιστούν σημείο αναφοράς στον πολιτισμό.
Το Δημοτικό Θέατρο έχει μια ανοδική πορεία. Στόχος μας είναι να βρούμε κατάλληλους χώρους στην Ε΄ Δημοτική Κοινότητα, προκειμένου να φτιάξουμε δύο νέα μουσεία. Υπάρχει απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου γι΄ αυτό. Έχουμε πολιτιστικά αποθέματα τα οποία θέλουμε να αναδείξουμε όπως του Κατράκη, που φιλοδοξούμε με την κα Μπαφούνη και την κα Νταϊφά φυσικά μέσα στο 2018, να εκθέσουμε τη συλλογή του.
Θέλουμε να κάνουμε πράγματα. Ακόμα και η επιλογή του να θέσουμε υποψηφιότητα για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021, μπορεί να μην στέφτηκε από επιτυχία, αλλά μας άφησε έναν φάκελο, μια πολιτιστική κληρονομιά που μπορούμε να αξιοποιήσουμε.
Εκεί μπορεί να στηριχθεί ο Πειραιάς: στον πολιτισμό του, στο λιμάνι του, στον τουρισμό του, στην ιστορία του. Αυτά μπορεί να αναδείξει και εκεί στοχεύουμε. Προσπαθούμε με σταθερά βήματα. Δίπλα μας πάντα σε ό,τι κάνουμε είναι ο Αντιπεριφερειάρχης και η Περιφερειάρχης οι οποίοι στηρίζουν στις προσπάθειές μας. Ειδικά στο κομμάτι του πολιτισμού, η Περιφέρεια έχει λάβει εξαιρετικές πρωτοβουλίες τις οποίες θα δείτε τα επόμενα χρόνια, για το αρχαίο θεατράκι της Ζέας και πολλές άλλες. Μένουν πράγματα να κάνουμε, αλλά πιστεύω ότι βαδίζουμε σταθερά σε καλή πορεία σε σχέση με τον πολιτισμό. Καλή επιτυχία. Ευχαριστώ πολύ όλους».
Η Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Πολιτισμού κα Ειρήνη Νταϊφά, επισήμανε :
«Καλησπέρα σας κι από μένα. Βέβαια με κάλυψε πάρα πολύ ο Δήμαρχος. Να πω καλό μήνα και καλή εβδομάδα σε όλους.
Αγαπητέ Δήμαρχε, αγαπητέ Γιάννη, να πω ότι είμαι πολύ χαρούμενη που σας βλέπω όλους εδώ, κυρία Βουλευτά, κ. Αντιπεριφερειάρχα σας ευχαριστούμε πάρα πολύ. Πρόεδρε του Δημοτικού Συμβουλίου, αγαπητοί φίλοι Αντιδήμαρχοι και συνάδελφοι. Να πω για την κυρία Πατεστή σας ευχαριστούμε πάρα πολύ που είσαστε εδώ, κα Μπαφούνη αγαπητές φίλες και φίλοι, κυρίες και κύριοι αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και υπερηφάνεια που ως Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά σας δίνω αυτό το χαιρετισμό με αφορμή την σπουδαία και συγκινητική στιγμή που ζούμε απόψε, τόσο για τη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά, όσο και για την πόλη μας και τους ανθρώπους της.
Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε η παρούσα Δημοτική Αρχή μία από τις προτεραιότητες της είναι η ανάδειξη του πολιτιστικού προσώπου του Πειραιά μας γιατί είναι αταλάντευτο πιστεύω μας ότι ο πολιτισμός και η πολιτιστική μας κληρονομιά συμβάλλουν καθοριστικά στην ποιοτική βελτίωση όλων μας.
Η Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά είναι μία από τις πιο δραστήριες εστίες της πολιτιστικής ζωής της πόλης μας, μια πραγματική κιβωτός - θα έλεγα - της τέχνης και του λόγου. Γίνεται δε ακόμη πλουσιότερη χάρις το αρχείο του Πάνου Αραβαντινού που βρήκε τη μόνιμη στέγη που του αρμόζει στις φιλόξενες αίθουσες της. Ένα έργο που για την επίτευξή του απαιτήθηκε πολύ αγάπη, φροντίδα και επιμονή από τη Διευθύντρια Πολιτισμού κα Ευαγγελία Μπαφούνη, τον Προϊστάμενο της Δημοτικής μας Πινακοθήκης κ. Μιχάλη Τσεκούρα, καθώς και από όλους τους συνεργάτες τους, κυρίως από την κα Άννα Καψοκόλη και την κα Αθηνά Πάνου που τους ευχαριστούμε όλους πάρα πολύ. Ιδιαίτερη μνεία για την προσφορά της όλα αυτά τα χρόνια οφείλουμε και στην Πρόεδρο των Φίλων του Μουσείου Σκηνογραφίας Πάνου Αραβαντινού κα Άννα Πατεστή.
Αισθάνομαι μεγάλη υπερηφάνεια που απόψε τιμάμε έναν σπουδαίο άνθρωπο της τέχνης και του θεάτρου τον Πάνο Αραβαντινό. Ο αρχιτέκτων, ζωγράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος Πάνος Αραβαντινός υπήρξε μία από τις κορυφαίες μορφές στην ιστορία της σκηνογραφίας διεθνώς. Αναδείχτηκε και καταξιώθηκε κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, μιας περιόδου που σύμφωνα με τους ειδικούς στάθηκε από τις σημαντικότερες για την τέχνη του στο θέατρο. Τα σκηνικά που φιλοτέχνησε από το 1917 όπου και εγκαταστάθηκε στην Γερμανία για περισσότερες από 110 παραστάσεις όπερας, οπερέτας μπαλέτου και θεάτρου πρόζας έως το 1930 όπου και πέθανε άνοιξαν το δρόμο για μία νέα εικαστική προσέγγιση σε όλα τα θεατρικά δρώμενα. Έναν δρόμο που ακολούθησε η θεατρική Ευρώπη για πολλά χρόνια και μετά την απώλειά του.
Το έργο και η υστεροφημία του μεγάλου Έλληνα δημιουργού θα είχαν χαθεί εξαιτίας μιας φωτιάς που έξι χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του, τύλιξε στις φλόγες τις αποθήκες των σκηνικών της Linden όπερας καίγοντας ένα σημαντικό κομμάτι της δουλειάς του. Ευτυχώς ένα μεγάλο μέρος του έργου του, κυρίως ακουαρέλες σκηνικών τρισδιάστατες μακέτες, αφίσες, ελαιογραφίες και το φωτογραφικό αρχείο της οικογένειας Αραβαντινού διασώθηκαν και συγκεντρώθηκαν από τις αδερφές του Νίκη και Καλλιόπη Αραβαντινού και από το Σύλλογο Φίλων του Μουσείου Σκηνογραφίας Πάνου Αραβαντινού, που ιδρύθηκε περίπου το 1990, με σκοπό να κάνει γνωστό το έργο του φημισμένου Έλληνα δημιουργού στο ευρύ κοινό. Χάρις σε δωρεές και αγορές το υλικό αυτό περιήλθε στην κατοχή του Δήμου μας και έτσι δημιουργήθηκε το Μουσείο Πάνου Αραβαντινού, στον δεύτερο όροφο του Δημοτικού μας Θέατρο Πειραιά όπου και παρέμεινε ως το 2005 για να μεταφερθεί μετά στην Δημοτική Πινακοθήκη, περιμένοντας την εύρεση του κατάλληλου χώρου βάσει των μουσειολογικών μελετών και των απαραίτητων κονδυλίων για να ανοίξει και πάλι τις πύλες του και να υποδεχθεί το κενό.
Η ευτυχής αυτή στιγμή λοιπόν έφτασε και βρισκόμαστε απόψε όλοι εδώ για να «ταξιδέψουμε» στον θαυμαστό κόσμο του Πάνου Αραβαντινού, του ανθρώπου που έβαλε τη δική του ανεξίτηλη καλλιτεχνική σφραγίδα στο Ευρωπαϊκό Θέατρο.
Θα ήθελα να σας πω ότι είμαι πραγματικά συγκινημένη. Νομίζω ότι είμαστε όλοι. Θα συμφωνήσω με τον Δήμαρχο ότι πρέπει να κάνουμε κάτι πολύ μεγαλύτερο, γιατί πιστεύω ότι πραγματικά είναι ένα πολύ - πολύ μεγάλο project αυτό. Επίσης, να σας ευχαριστήσω όλους που είσαστε εδώ και ελπίζω να χαρείτε όλοι τη βραδιά και την έκθεση. Να είστε καλά. Ευχαριστώ πολύ».
Ομιλίες πραγματοποίησαν ο Αντιπεριφερειάρχης Πειραιά κ. Γιώργος Γαβρίλης, η Διευθύντρια Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά κα Ευαγγελία Μπαφούνη. Για το έργο και την ιστορία του Πάνου Αραβαντινού μίλησαν επίσης ο Προϊστάμενος του Τμήματος Δημοτικών Θεάτρων, σκηνογράφος κ. Κώστας Κουρμουλάκης, η Μουσειολόγος κα Αθηνά Πάνου και η κα Άννα Πατεστή εκ μέρους του Συλλόγου «Φίλων του Μουσείου Σκηνογραφίας Πάνου Αραβαντινού».
Στα εγκαίνια της έκθεσης παρευρέθηκαν: η Βουλευτής κα Ελένη Σταματάκη, ο πρώην Βουλευτής κ. Δημήτρης Καρύδης, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά κ. Γιώργος Δαβάκης, οι Αντιδήμαρχοι : κα Αθηνά Γλύκα - Χαρβαλάκου και κ. Κυριάκος Σιγαλάκος, το μέλος στο Δ.Σ. του Ιδρύματος Ζαχαρίου κ. Γ. Πολυχρονόπουλος και πλήθος κόσμου.
ΠΑΝΟΣ ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ (1884-1930)
Ο Πάνος Αραβαντινός, γόνος εύπορης αστικής οικογένειας, γεννήθηκε στην Κέρκυρα 7 Σεπτεμβρίου 1884 και μεγάλωσε στην Αθήνα. Ακολούθησε καλλιτεχνικές σπουδές αρχικά παρακολουθώντας μαθήματα ζωγραφικής στο Πολυτεχνείο και αργότερα πραγματοποιώντας σπουδές στο Βερολίνο. Έγινε δεκτός στην Βασιλική Ακαδημία Εικαστικών Τεχνών στο Βερολίνο, όπου διδάχτηκε σχέδιο και παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής, ενώ από το 1907 έως και το 1910 παρακολούθησε μαθήματα στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Παρίσι και ταξίδεψε σε Ελβετία, Ολλανδία και Αγγλία.
Έλαβε μέρος τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-19130) ως έφεδρος αξιωματικός και η πρώτη του σκηνογραφική δουλειά ήταν η διακόσμηση εορταστικών τελετών για τις ελληνικές νίκες στο Αργυρόκαστρο. Από το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων και ως το 1917, έζησε στο πατρικό του σπίτι στην Αθήνα. Καθιερώθηκε ως προσωπογράφος της «υψηλής κοινωνίας», αφού ζωγράφιζε για τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Παράλληλα, εργάστηκε ως σχεδιαστής και σκηνογράφος επιβλέποντας σκηνικά και κοστούμια για οπερέτες σε θέατρα της Αθήνας και του Πειραιά.
Το 1917 μετανάστευσε στο Βερολίνο. Εκεί ξεκίνησε μία περίοδος συνεργασίας με τη Βασιλική Όπερα με πρώτη παράσταση «Το μυστικό της Σουζάνας» στις 5 Δεκεμβρίου 1919. Η καλύτερη στιγμή για τον νέο σκηνογράφο ήταν το ανέβασμα της όπερας «Η Γυναίκα δίχως σκιά» του Ρίχαρντ Στράους, μια παράσταση που ενθουσίασε το κοινό.
Το 1921 βραβεύτηκε από το Κυβερνητικό Γραφείο Ευρεσιτεχνίας για το αρχιτεκτονικό σχέδιο που εκπόνησε για τα κρατικά θέατρα και τις αίθουσες συναυλιών του Βερολίνου. Το 1926 τιμήθηκε με τον τίτλο του καλλιτεχνικού συμβούλου των γερμανικών θεάτρων.
Το 1927 κλήθηκε στην Αθήνα για να δώσει οδηγίες σχετικά με την ανακαίνιση της σκηνής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά και του Βασιλικού θεάτρου.
Η καλλιτεχνική δραστηριότητα του Αραβαντινού τελείωσε με τον πρόωρο θάνατό του, την 1η Δεκεμβρίου 1930. Στο σκηνογραφικό λυρικό ρεπερτόριο του Αραβαντινού περιλαμβάνονται διάσημες παραστάσεις, η όπερα «Βότσεκ» του Άλμπαν Μπεργκ, η παράσταση «Χριστόφορος Κολόμβος» του Νταριούς Μιλώ, οι όπερες «Η απαγωγή από το Σεράι», «Οι γάμοι του Φίγκαρο» και «Ντον Τζοβάνι» του Μότσαρτ, «Φιντέλιο» του Μπετόβεν, «Ο ελεύθερος σκοπευτής» και «Ομπερόν» του Βέμπερ, «Ο ιπτάμενος Ολλανδός», «Τανχόυζερ», «Τριστάνος και Ιζόλδη» και «Πάρσιφαλ» του Βάγκνερ, «Άιντα», «Οθέλλος», «Η δύναμη του πεπρωμένου» του Βέρντι, «Τόσκα» και «Μποέμ» του Πουτσίνι. Σημαντική ήταν η συμμετοχή του σε μια πλειάδα από παγκόσμιες πρώτης και νέες παραγωγές έργων των Μπουζόνι, Ντεμπυσσύ, Ντε Φάλλια, Προκόφιεφ, Σρέκερ, Στράους, Στραβίνσκι, Βάιλ και Βάινμπεργκερ.
